Een interview met Marleen Janssen Groesbeek, professor Sustainable Finance & Accounting bij Avans Hogeschool. Marleen zet zich al meer dan 20 jaar in voor duurzaamheid en is een expert op het gebied van duurzaamheid en verslaglegging. We spraken over waardecreatie, integrated reporting, SDG-washing en continuous reporting.
NL: Er is heel veel te doen rondom duurzaamheid. Wat is volgens jou op dit moment de essentie van duurzaamheid?
MJG: Momenteel draait het bij veel organisaties om de vraag over hun bestaansrecht. Welke strategie moet ik volgen om over 30 jaar nog relevant te zijn, en een positieve impact te hebben op de samenleving? Bedrijven die nu nadenken over hun strategie met een 30-jaars horizon hebben het in mijn ogen begrepen. Een mooi voorbeeld daarvan vind ik Vopak. Die zitten nu in opslag van fossiele brandstoffen en zijn al aan het nadenken hoe zij hun bedrijf kunnen omvormen tot een opslagbedrijf voor zonne-energie. Je bent dan niet perse nu het meest duurzame bedrijf, maar je kunt wel koploper worden.
NL: Twintig jaar geleden ging het om maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), daarna ging het om duurzaamheid, en nu lijkt het om waardecreatie te gaan. Het gaat dan om de waarde die je als organisatie toevoegt, of onttrekt aan de samenleving. Hoe kijk jij hier tegenaan?
MJG: Het klopt inderdaad dat je de term waardecreatie veel hoort in relatie tot duurzaamheid. De uitdaging is om tot nieuwe standaarden te komen die financiële en niet-financiële gegevens combineren, waarbij je ook het menselijk kapitaal en het natuurlijk kapitaal op de balans van organisaties zou kunnen zetten. Ik doe daar via Avans veel onderzoek naar. Tegen mijn studenten zeg ik “alles van waarde is waardeloos”. Dan zie ik veel gefronste gezichten, maar als ik het uitleg ontstaat er begrip. Wat is bijvoorbeeld vriendschap waard? Maar ook: wat is kennis van medewerkers voor een organisatie waard? Als een belangrijk R&D team van Google overstapt naar de concurrent zal dat impact hebben op de waarde van het bedrijf. Toch zetten we die waarde niet op de balans.
NL: Wanneer je het menselijk en natuurlijk kapitaal van organisaties op de balans zou zetten, heb je ook een gemeenschappelijke taal nodig. Er is de behoefte om bedrijven met elkaar te vergelijken. Hoe kijk jij tegen de ontwikkeling van integrated reporting standaarden aan?
MJG: Ik ben zelf een voorstander van principle based standaarden. Uiteraard helpt het als we een gemeenschappelijke taal hebben, maar het is een utopie om alle bedrijven in één framework te kunnen stoppen. Geen enkel bedrijf is hetzelfde, daarom moeten standaarden ruimte bieden aan organisaties om hun eigen afwegingen te maken. Daarnaast bestaat het gevaar dat een te rigide, rule based framework een ‘tick in the box’ wordt, en er niet meer wordt nagedacht over eigen dilemma’s.
NL: Er zijn veel initiateven die tot doel hebben om tot een gemeenschappelijke taal te komen. Kijk naar de GRI, SASB en IIRC. De SDG’s worden hierbij steeds meer als kompas gebruikt. Waar zie jij nu kansen voor organisaties?
MJG: Ik ben heel blij met deze initiatieven. Waar ik echter bevreesd voor ben is dat rapporteren over duurzaamheid nog niet is ingebed in de organisaties. Er wordt erg naar de accountants gekeken, die hierin op sommige fronten vooroplopen. Maar dit is een ‘end of pipe solution’. Organisaties moeten zich nu veel indringender gaan bezighouden met de vraag: “Hoe zorg ik voor een robuuste, geïntegreerde boekhouding?”. Die is nu nog alleen gebaseerd op financieel kapitaal. Maar hoe ga je menselijk en natuurlijk kapitaal verdisconteren in de jaarrekening?
NL: Wat is er voor nodig om tot goede geïntegreerde verslaglegging te komen?
MJG: Het is belangrijk dat de informatie toegankelijk en begrijpelijk is, zodat stakeholders er de juiste beslissingen op kunnen nemen. Denk aan bewustwording bij consumenten over de echte prijs van een product of dienst. Maar denk ook aan beslissingen van investeerders. Voor beleggers en investeerders is het nu nog lastig om gegevens te vergelijken. Integrated reporting kan dan een kentering in de verduurzaming van de samenleving geven, doordat er meer transparantie wordt gegeven over dilemma’s en de echte waarde van de organisatie. Een traditioneel jaarverslag is een momentopname, terwijl een integrated report meer naar de toekomst kijkt en een duidelijke link legt naar de strategie van een organisatie. Een volgende stap zou zijn om te komen tot ‘continuous reporting’. Iedere stakeholder van een bedrijf kan dan real time de performance van de organisatie opvragen en beoordelen.
NL: Een sector waar je veel ontwikkelingen ziet rondom duurzaamheid is de investeringswereld. Welke trends zie je daar?
MJG: Momenteel is er veel vraag naar impact investing. Hierbij wordt met name gekeken naar de beleggingen die een positieve impact hebben op de ESG-factoren. In mijn ogen heeft iedere belegging een impact, en moet je dus ook als bank, pensioenfonds of andere investeerder integraal naar je beleggingen kijken. Je neemt dan niet alleen de positieve impact in ogenschouw, maar ook de negatieve impact. Het vergt dan een diepgaande discussie wat je met die beleggingen doet die een negatieve impact hebben. Klusterbommen en kinderarbeid zijn factoren waarmee al rekening wordt gehouden. Maar hoe zit het met beleggingen in bedrijven die moreel verwerpelijk zijn? En wat is dan de moraal die als standaard wordt gebruikt?
NL: Je maakt dus eigenlijk het onderscheid tussen extrinsiek en intrinsiek gedreven afwegingen?
MJG: Precies! Bij extrinsieke afwegingen kijk je naar het reputatierisico dat je loopt als je geassocieerd wordt met beleggingen die een negatief imago hebben. Dan laat je je leiden door wat er vanuit de buitenwereld op je afkomt. Terwijl je bij intrinsiek gedreven afwegingen kijkt naar wat je zelf moreel verwerpelijk vindt, en wat er wel of niet past bij je strategie.
NL: Welke tip wil je bedrijven meegeven die met integrated reporting aan de slag gaan?
MJG: Maak scherpe keuzes! Wat is de essentie van jouw organisatie? Wat is je bestaansrecht? En zet vanuit beantwoording van die vraag een duidelijke koers. Daarnaast zou integrated reporting geen doel op zich moeten zijn, maar kan het wel een beweging in de organisatie in gang zetten en tot meer cohesie leiden.
Reactie schrijven